Αύξηση θνησιμότητας λόγω της ανεργίας!

γράφει Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ

Η ανεργία εκτός από τα οικονομικά προβλήματα, επιφέρει και αύξηση των αυτοκτονιών λόγω αύξησης των ψυχικών νοσημάτων που παρατηρούνται σε μια χώρα που τα ποσοστά της ανεργίας είναι αυξημένα. Να σημειωθεί ότι λόγω της οικονομικής κρίσης και της ύφεσης που μαστίζει την Ελλάδα οι προοπτικές για τους δείκτες της
ανεργίας είναι ιδιαίτερα δυσοίωνες, αφού τα επόμενα δύο χρόνια η ανεργία να αγγίξει ακόμα και το 15%.

Στην έρευνα με τίτλο «Are recessions harmful to health after all? Evidence from the European Union», εξετάζεται η επίδραση των οικονομικών υφέσεων, όπως αυτές προσεγγίζονται από τους εθνικούς ρυθμούς ανεργίας, πάνω στους ρυθμούς θνησιμότητας (συνολικούς, κατά αιτίες, κατά ηλικιακές ομάδες και κατά φύλο) δεκατριών χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το δείγμα τους περιλαμβάνει δεκατρείς χώρες (Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Δανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Μεγ. Βρετανία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Σουηδία και Φινλανδία) για μια περίοδο 20 ετών, από το 1977 έως και το 1996.

Στην εξεταζόμενη περίοδο, οι εθνικοί ρυθμοί θνησιμότητας έχουν μειωθεί κατά μέσο όρο περίπου 24%. Μάλιστα, υψηλότερα οφέλη υγείας (από τη μείωση της θνησιμότητας) απολαμβάνουν τα άτομα μέσης και μεγαλύτερης ηλικίας. Χαρακτηριστικά, οι ρυθμοί θνησιμότητας για τα άτομα ηλικίας 45-54 ετών και 55-64 ετών έχουν μειωθεί, την περίοδο αναφοράς, κατά 28% και 29% αντίστοιχα. Ομοίως, οι μέσοι ρυθμοί θνησιμότητας για τα άτομα ηλικίας 65-74 ετών και 75-84 ετών έχουν μειωθεί κατά 27% και 25% αντίστοιχα.

Κάθε μονάδα και αύξηση θανάτων

Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης, οι εθνικοί ρυθμοί ανεργίας συσχετίζονται θετικά με τους μέσους ρυθμούς θνησιμότητας, δηλαδή φαίνεται πως η αύξηση των ρυθμών ανεργίας συνδέεται με αύξηση των συνολικών θανάτων στις χώρες του δείγματος. Ειδικότερα, μια αύξηση των εθνικών ρυθμών ανεργίας κατά 1% συσχετίζεται με μια αύξηση στη συνολική θνησιμότητα κατά 1,54 θανάτους ανά 100.000 κατοίκους, η οποία θεωρείται ως μια σημαντική αύξηση.

Τα ευρήματα δείχνουν ακόμη, πως η αύξηση των εθνικών ρυθμών ανεργίας κατά 1% συσχετίζεται με αύξηση των ρυθμών θνησιμότητας από ισχαιμικές καρδιοπάθειες (0,62 θανάτους ανά 100.000 κατοίκους), αυτοκτονίες (0,07 θανάτους ανά 100.000 κατοίκους), δολοφονίες (0,02 θανάτους ανά 100.000 κατοίκους) και βρεφικούς θανάτους (0,12 θανάτους ανά 100.000 κατοίκους).

Επιβαρυντικά φαίνεται να επιδρά η αυξημένη ανεργία κυρίως στην υγεία των ατόμων μέσης ηλικίας. Ειδικότερα, μια αύξηση κατά 1% στους ρυθμούς ανεργίας συσχετίζεται με μια αύξηση στους θανάτους των ατόμων ηλικίας 45-54 ετών κατά 1,38 θανάτους ανά 100.000 κατοίκους. Πολλές μελέτες έχουν τονίσει πως οι εργαζόμενοι μέσης ηλικίας είναι αυτοί που πλήττονται περισσότερο σε περιόδους υψηλής ανεργίας, καθώς εμφανίζουν υψηλότερες πιθανότητες να χάσουν τη δουλειά τους αλλά και αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες εύρεσης νέας εργασίας.

Παρόλο που τα συμπεράσματα διαφοροποιούνται ανάλογα με το δείκτη θνησιμότητας που εξετάζεται κάθε φορά, τα παραπάνω ευρήματα είναι ενδεικτικά των αρνητικών συνεπειών της ανεργίας στην υγεία. Θα πρέπει λοιπόν οι πολιτικές με στόχο τη βελτίωση της υγείας των πληθυσμών να επικεντρωθούν παράλληλα και στην καταπολέμηση εκείνων των παραγόντων (χαμηλό εισόδημα, φτώχεια, ανεργία) που φαίνεται να εντείνουν τις ανισότητες υγείας μεταξύ των ατόμων.

Οι επιπτώσεις της ανεργίας

Σχετικές μελέτες δείχνουν πως η ανεργία μειώνει το αίσθημα αυτοεκτίμησης του ατόμου, προκαλεί κοινωνική αποξένωση και συναισθηματική στέρηση οδηγώντας έτσι στην εμφάνιση ψυχικών προβλημάτων. Ειδικότερα, οι άνεργοι έχουν βρεθεί να εμφανίζουν συστηματικά αυξημένη ψυχική νοσηρότητα, αυξημένο άγχος, κατάθλιψη, απώλεια αυτοεκτίμησης, συναισθήματα κοινωνικής απομόνωσης και στέρησης σε σύγκριση με τους απασχολούμενους.

Μελέτες υποστηρίζουν πως ακόμη και οι σκέψεις αυτοκτονίας είναι συχνότερες μεταξύ των ανέργων. Παράλληλα, φαίνεται πως η έλλειψη εργασίας συνδέεται συχνά με την υιοθέτηση ανθυγιεινών συμπεριφορών, όπως η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ και τσιγάρων, ενώ και η πιθανότητα απώλειας της εργασίας και η εργασιακή ανασφάλεια έχουν βρεθεί να επηρεάζουν αρνητικά την υγεία των εργαζομένων.

Ιδιαίτερα ανησυχητικά είναι τα συμπεράσματα των προαναφερόμενων μελετών, ειδικά υπό το φως ευρημάτων τα οποία δείχνουν συχνά πως τα μη-οικονομικά κόστη της ανεργίας (ψυχικά, ψυχοσωματικά, κοινωνικά) υπερβαίνουν ακόμη και τα οικονομικά κόστη της τελευταίας.

Σχετικές έρευνες στη Μ. Βρετανία και στη Γερμανία, δείχνουν πως η επίδραση της ανεργίας στην υγεία των ατόμων είναι ισχυρότερη από αυτή άλλων δεικτών κοινωνικοοικονομικής κατάστασης (εισόδημα, επάγγελμα, εκπαίδευση), ενώ έχει βρεθεί πως απαιτείται μια τεράστια (για την ακρίβεια, εφταπλάσια) αύξηση στο εισόδημα για να αντισταθμιστούν οι αρνητικές συνέπειες στην υγεία των ανέργων.

Πληθώρα εμπειρικών μελετών και ευρημάτων καταδεικνύουν ως βαθύτερες αιτίες των ανισοτήτων στην υγεία, μεταξύ άλλων, τους προσωπικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες που δρουν σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο. Η αυξανόμενη έμφαση που δίνεται τις τελευταίες δεκαετίες στις, συστηματικά παρατηρούμενες, ανισότητες υγείας μεταξύ διαφορετικών κοινωνικοοικονομικών ομάδων του πληθυσμού επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι η καταπολέμησή τους αποτελεί έναν από τους κεντρικούς στόχους του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τον 21ο αιώνα.

Ενώ συχνά έχουν μελετηθεί οι δυσμενείς επιπτώσεις από τα αρνητικά εργασιακά χαρακτηριστικά πάνω στην υγεία των εργαζομένων, ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλούν επίσης τα εμπειρικά ευρήματα για τις δυσμενείς συνέπειες στην υγεία από την ανεργία. Μάλιστα, οι ερευνητές ισχυρίζονται ότι η απασχόληση δεν καλύπτει μόνο τις οικονομικές ανάγκες των ατόμων, αλλά επιπλέον προσφέρει στους εργαζόμενους συναισθηματική και κοινωνική κάλυψη.

Ειδικότερα, οι έρευνες αποκαλύπτουν ότι η ανεργία επηρεάζει τη σωματική και ψυχική υγεία των ατόμων με ποικίλους τρόπους. Δεδομένου ότι η εργασία αποτελεί για την πλειοψηφία των νοικοκυριών τη βασική πηγή εισοδήματός τους, η επακόλουθη μειωμένη πρόσβαση σε υλικούς πόρους από την έλλειψη εργασίας μπορεί με τη σειρά της να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας, είτε λόγω της χειροτέρευσης των συνθηκών ζωής, είτε λόγω της πρόκλησης αυξημένου άγχους και ψυχοσωματικών ασθενειών.

Η ανεργία φέρνει βία

Επιπλέον, οι υψηλοί ρυθμοί ανεργίας έχουν βρεθεί να συνδέονται με εκρήξεις βίας και με κοινωνικές ταραχές. Μελέτες στην Αυστραλία, στη Γερμανία, στη Μ. Βρετανία, στην Ιαπωνία και στις ΗΠΑ βρίσκουν στοιχεία, βάσει των οποίων οι αυξημένοι ρυθμοί ανεργίας επηρεάζουν αρνητικά τους συνολικούς δείκτες θνησιμότητας των πληθυσμών, ενώ ακόμη εμφανίζονται αυξημένες οι δολοφονίες και οι αυτοκτονίες σε περιοχές με υψηλούς ρυθμούς ανεργίας.

Λιγότερες είναι δυστυχώς οι μελέτες οι οποίες εξετάζουν τη δυναμική σχέση μεταξύ ανεργίας και ατομικών δεικτών υγείας. Παρόλα αυτά τα εμπειρικά ευρήματα είναι συνεπή μεταξύ τους, δείχνοντας πως όχι μόνο η τρέχουσα αλλά και η παρελθοντική επαγγελματική κατάσταση των ατόμων επιδρά με ισχυρό τρόπο στην κατάσταση της υγείας τους.

Ειδικότερα, ο αριθμός των παρελθοντικών περιόδων ανεργίας αλλά και η διάρκεια τους, έχουν βρεθεί να συσχετίζονται με αυξημένες πιθανότητες πρόωρης θνησιμότητας και αυξημένης ψυχικής και σωματικής νοσηρότητας, ανεξάρτητα από την τρέχουσα επαγγελματική κατάσταση του ατόμου.

Ενθαρρυντικά είναι όμως τα αποτελέσματα των ερευνών τα οποία βρίσκουν βελτίωση στους δείκτες υγείας των ανέργων, όταν οι τελευταίοι βρουν απασχόληση. Φαίνεται λοιπόν πως τα συμπτώματα αυξημένης ψυχικής και σωματικής νοσηρότητας μεταξύ των ανέργων περιορίζονται ή και εξαλείφονται μετά την επανείσοδο του ατόμου στην αγορά εργασίας.