Όλοι τονίζουν στη Γερμανία ότι πρέπει να πληρώσει για να σώσει το ευρώ. Αλλά πόσο μπορεί να πληρώνει η Γερμανία; Κανείς δεν φαίνεται να το έχει αναλογιστεί αυτό, αλλά υπάρχει ήδη ανησυχία για το πιθανό μέγεθος του τελικού λογαριασμού. Οι γερμανικές αποδόσεις των ομολόγων αυξήθηκαν μετά την είδηση της διάσωσης της Ισπανίας, ακόμη και πριν ακόμη εξαγγελθεί η πηγή των κεφαλαίων. (Και ας είμαστε ρεαλιστές επρόκειτο καθαρά για μια διάσωση της Ισπανίας, ανεξάρτητα από το τι λέει ο πρωθυπουργός της.)
Υπάρχει όμως ένα πιο βασικό ερώτημα. Πόσο νόημα έχει πια
για τη Γερμανία να πληρώνει; Τι συνολικό ποσό θα ήταν λογικό να τους αναλογεί; Στην πραγματικότητα, αν το εξετάσει κανείς μάλλον δεν τους αναλογεί να πληρώσουν τίποτα.
Γιατί τίποτα; Ας σκεφτούμε όλες αυτές τις εξαγωγές που έχουν παραχθεί επειδή η Γερμανία έχει ένα νόμισμα η αξία του οποίου δεν καθορίζεται μόνο από τη Γερμανία αλλά και από λιγότερο παραγωγικές, υψηλότερου κόστους οικονομίες. Ο ‘δεσμός’ αυτός έχει τεχνητά ρίξει τις τιμές των γερμανικών εξαγωγών. Οι καθαρές εξαγωγές που προέρχονται από την ευρωζώνη της Γερμανίας είναι στην πραγματικότητα το πρόβλημα.
Η Γερμανία εξάγει περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες από ότι εισάγει. Έτσι, οι υπόλοιπες χώρες μεταβιβάζουν κεφάλαια προς τη Γερμανία. Εάν δεν μπορούν να κερδίσουν αυτά τα κεφάλαια, (και δεν το έκαναν, διότι αν το είχαν κάνει η Γερμανία δεν θα είχε εμπορικό πλεόνασμα) πρέπει να τα έχουν δανειστεί. Το εμπορικό πλεόνασμα σημαίνει, με άλλα λόγια, ότι μια χώρα μετατρέπεται σε δανειστή προς τον υπόλοιπο κόσμο.
Αυτό σίγουρα δεν είναι πάντα κακό. Συχνά είναι καλό τόσο για τον δανειολήπτη όσο και για τον δανειοδότη. Οι πρόσφατες γερμανικές επενδύσεις όμως δεν ήταν έτσι. Μερικές ήταν παραγωγικές: εργοστάσια αυτοκινήτων στη Βραζιλία και τη Τσεχία, για παράδειγμα. Αλλά ένα μεγάλο μέρος τους αφορά δανεισμό που επέτρεπε σε κυβερνήσεις και ιδιώτες να δαπανούν περισσότερα από όσα εισπράττουν. Όπως είναι πλέον σαφές, πολλοί από τους αποδέκτες αυτών των δανείων δεν είναι σε θέση να τα αποπληρώσουν. Έτσι, σε αντίθεση με την προηγούμενη βρετανική και την αμερικανική εμπειρία, όπου και οι δύο πλευρές είχαν ωφεληθεί, και οι δύο πλευρές τώρα έχουν χάσει.
Μια άλλη πτυχή της κατάστασης αυτής διαφαίνεται αν σκεφτούμε τι θα είχε συμβεί στη Γερμανία, εάν οι καθαρές εξαγωγές της βρίσκονταν σε χαμηλότερα επίπεδα. Εργαζόμενοι και εργοστάσια δεν θα ήταν απλά ανενεργά. Περισσότερα προϊόντα και υπηρεσίες θα είχαν παραχθεί για επενδύσεις και κατανάλωση εντός της Γερμανίας. Με την αύξηση των επενδύσεων στη Γερμανία θα είχε γίνει πιο παραγωγική και, επειδή οι Γερμανοί θα μπορούσαν να καταναλώνουν περισσότερο, θα μπορούσαν να είχαν υψηλότερο βιοτικό επίπεδο.
Η υποβαθμισμένη γερμανική συναλλαγματική ισοτιμία έχει μετατοπίσει παραγωγικούς πόρους, ιδιαίτερα την εργασία, από τον μη εμπορεύσιμο τομέα στον τομέα των εμπορεύσιμων. Οι πόροι αυτοί είναι πιο παραγωγικοί στον κλάδο αυτό μόνο εφ ‘όσον η συναλλαγματική ισοτιμία θα παραμείνει στα τρέχοντα τεχνητά επίπεδα. Όταν αλλάξει αυτό, θα πρέπει να επιβαρυνθούν και με όλα τα έξοδα της μετακίνησης προς άλλους τομείς. Και θα έχουν απασχοληθεί στην παραγωγή προϊόντων για τα οποία σε πολλές περιπτώσεις η Γερμανία δεν θα μπορεί να εξοφληθεί.
Αυτό είναι στην πραγματικότητα το ακριβώς αντίθετο από αυτό που γίνεται σήμερα στην Αυστραλία. Η συναλλαγματική ισοτιμία της έχει βασιστεί σε μια άνθηση του τομέα των μεταλλευμάτων. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι ψηφοφόροι πλέον σκέφτονται δύο θέματα. Ποια θα είναι μια λογική κατανομή των ωφελειών του ισχυρού νομίσματος; Και τι προγραμματισμός θα πρέπει να υπάρχει για το αναπόφευκτο τέλος της παρούσας άνθησης;
Είναι σαφές, λοιπόν, ότι είναι λάθος να πούμε ότι η Γερμανία έχει ωφεληθεί, λόγω της ώθησης στις εξαγωγές της από ένα αδύναμο ευρώ. Υπήρξαν μερικά οφέλη, διότι ορισμένες από τις σχετικές επενδύσεις στο εξωτερικό ήταν πιο παραγωγικές από ότι θα ήταν εντός της χώρας, αλλά υπήρξαν και ορισμένες δαπάνες. Το τελικό αποτέλεσμα είναι δύσκολο να αποτιμηθεί, αλλά δεν μπορεί να υπάρξει αμφιβολία ότι οι ισχυρισμοί πως η Γερμανία έχει κερδίσει γι ‘αυτό πρέπει να πληρώσει είναι απλά λάθος.
Οποιαδήποτε προσπάθεια να θέσει κανείς το βάρος της διάσωσης του ευρώ στη Γερμανία πρέπει να υποστηρίζεται και από άλλα επιχειρήματα. Αναμένουμε να τα εξετάσουμε όποια και να είναι.
